در زمان بارداری باید بیشتر مراقب سلامت خود باشید، زیرا شما اکنون کودکی را نیز همراه دارید و سلامت شما با سلامت فرزندتان گره خورده است. در این دوران باید سبک زندگی خود را کمی تغییر دهید تا آسیبی به شما و کودک نرسد. در این مطلب میتوانید با موارد خطرساز و برخی از مواد غذایی مضر برای دوران بارداری بیشتر آشنا شوید.
سبک زندگی خطرناک ممکن است آسیبهای جدی برای سلامت یک زن ایجاد کند. اما این خطرها در دوران بارداری علاوه بر سلامت مادر، سلامت جنین را نیز تهدید میکند. برخی از عادتهای پرخطر که میتواند سلامت جنین و مادر را تهدید کند در زیر آمده است:
مصرف سیگار و دخانیات: سیگار و قلیان آنقدر خطر شناختهشدهای برای مادران محسوب میشود که تنها گفتن این جمله که برای کودک شما مضر است باید کافی باشد. تماس مادر باردار با دود سیگار افراد دیگری که با آنها زندگی میکند یا در محل کار او حضور دارند نیز میتواند بر جنین تأثیر بگذارد. تماس با دود سیگار میتواند منجر به سقط ناخواسته، تولد زودرس، کموزنی نوزاد و مرگ جنین یا نوزاد شود.
مصرف الکل: الکل بسته به مقدار و تعداد دفعات مصرف میتواند تأثیرهای متفاوتی بر کودک در حال رشد شما داشته باشد. سندرم جنین الکلی؛ FAS، بدترین حالت ممکن است که منجر به عقبماندگی شدید و سایر ناهنجاریها در جنین میشود. سندرم جنین الکلی با نقصهای هنگام تولد در ارتباط است و مهمترین عوارض آن نیز عقبماندگی ذهنی قابل پیشگیری، مشکلات مادرزادی از جمله رشد ناقص پیش یا بعد از تولد، ناهنجاریهای صورت، اختلال در عملکرد سیستم عصبی و طیف متنوعی از اختلال در رشد اندامهای اصلی میشود.
مصرف مواد مخدر: مصرف هر نوع مادۀ مخدر در دوران بارداری باعث میشود جنین در معرض این مواد قرار بگیرد و این موضوع میتواند منجر به افزایش میزان کموزنی و آسیب به سیستم عصبی مرکزی نوزاد شود. همچنین میتواند باعث تأخیر یا رشد ناقص سیستم عصبی رفتاری، بروز علائم ترک مواد، ناهنجاریهای فیزیکی مانند شکاف کام، مشکلات قلبی، نقصهای چشمی و نقصهایی در صورت و سایر سیستمهای داخلی شود.
پرهیز از تشعشعات مضر
اگرچه قرار گرفتن در معرض خطر تشعشعهای مضر بسیار کم است اما برخی از امواج موجود در اطراف مادر ممکن است خطرهایی را برای او و جنین ایجاد کند. در زیر برخی از مواردی که با رعایت آنها میتوانید کمتر در معرض برخی از تشعشعها قرار بگیرید آمده است:
اشعۀ ایکس: خطرهای ناشی از مواجه شدن با اشعۀ ایکس در رادیوگرافی اندک است، البته بیشترین میزان خطر مربوط به اوایل بارداری است. احتمالاً بهترین راه برای کنترل این خطر، مطلع ساختن پزشک یا دندانپزشک از باردار بودن خودتان است. در صورت امکان بهتر است استفاده از اشعۀ ایکس تا پایان بارداری به تأخیر انداخته شود، اما در غیر این صورت ممکن است پزشک با استفاده از لباسهای سربی مخصوص، از رسیدن اشعه به جنین جلوگیری کند.
مانیتورهای قدیمی: مانیتورهای قدیمی CRT به دلیل استفاده از اشعۀ کاتدی میتواند باعث افزایش احتمال سقط جنین شود. بهتر است به جای این نمایشگرها از مانیتورهای LCD یا LED استفاده کنید. اگر امکان تغییر نمایشگر را ندارید، بهتر است از قرارگیری زیاد در معرض تابش کاتدی این مانیتورها پرهیز کنید.
امواج مایکروویو: جنینهای در حال رشد به میزان زیادی در برابر تابش امواج مایکروویو آسیبپذیر هستند. مایکروفرهای داخل خانه به گونهای ساخته شدهاند که امکان خروج امواج از آن نیست اما ممکن است در مایکروفرهای قدیمی این امکان وجود داشته باشد. اگرچه تحقیقات قابل استنادی در مورد تأثیر دستگاههای مایکروفر خانگی بر بارداری وجود ندارد اما برخی از پزشکان توصیه میکنند که از وقوع آن پیشگیری کنید. پس بهتر است در تمام دوران بارداری از نزدیکی به مایکروفرهای خانگی پرهیز کنید.
مواد غذایی ممنوع در دوران بارداری
استفاده از برخی از مواد غذایی و مکملهایی که پیش از بارداری زیاد استفاده میکردید یا تماس با آنها حالا و در دوران بارداری میتواند خطرهایی را به دنبال داشته باشد. در زیر برخی از مواد غذایی آورده شده که ممکن است سلامت شما و جنین را تهدید کند:
چای، قهوه و نوشابهها: چای، نوشابه، قهوه و نوشیدنیهای انرژیزا همه دارای کافئین هستند که مصرف زیاد آنها میتواند خطراتی برای کودک شما داشته باشد. همچنین غیر از وجود کافئین، برخی از کارشناسان مصرف مداوم نوشابهها در دوران بارداری را با ابتلا به دیابت کودک در آینده مرتبط میدانند، پس در هر صورت بهتر است از مصرف نوشیدنیهایی مثل نوشابه و نوشایههای انرژیزا در دوران بارداری پرهیز کنید و چای و قهوه را هم به میزان مشخصی مصرف کنید. یکی از راهها این است که نوشیدنیهای مناسب دیگر را جایگزین این موارد کنید.
ماهیهای دارای جیوه: مصرف ماهی در دوران بارداری نه تنها ممنوع نیست، بلکه توصیه نیز میشود. اما برخی از ماهیها ممکن است میزان بالایی جیوه در بدن آنها باشد که مصرف آن در دوران بارداری میتواند بسیار خطرناک باشد. جیوه تأثیر نامناسب بر رشد مغزی و سیستم عصبی جنین میگذارد. معمولاً ماهیهای بزرگ که در اقیانوس یا دریاها زندگی میکنند مانند کوسهماهی یا ماهی تن مقدار بیشتری جیوه جذب میکنند. درحالیکه ماهیهای رودخانه و پرورشی به دلیل عمر کوتاهی که دارند، معمولاً جیوۀ بسیار کمی خواهند داشت.
مکملهای ویتامین A: حتی مصرف اندک مکملهای ویتامین A، خطر نقصهای مادرزادی یا سایر مشکلها را در کودک شما افزایش میدهد. بدترین زمان استفاده در سه ماهۀ اول است. مصرف منابع طبیعی ویتامین A مشکلی ندارد، بلکه غذاهایی مشکلساز است که به صورت مصنوعی تهیه شده و متاسفانه اکثر غذاها به این شکل است. شما باید برچسب روی بستهبندی مواد غذایی را مطالعه کنید تا مطمئن شوید که مقدار زیادی ویتامین A مصرف نمیکنید. سایر ویتامینهای اشباعشده با چربی مانند ویتامین D ،E و K نیز میتواند در بدن و بافتهای کودک جمع شود. باید در مورد مصرف دُزهای بالای قرصهای مکمل با پزشک مشورت کنید.
مصرف گوشت خام یا نیمپز: از تماس و مصرف گوشت خام و نیمپز به شدت خودداری کنید. همچنین بهتر است از لمس تن گربههای خیابانی، تمیز کردن ظرف غذای گربهای که از سلامتش اطلاعی ندارید یا عوض کردن خاک گلدانها با دست بدون دستکش خودداری کنید. این موارد، به خصوص استفاده از گوشتخام یا نیمپز خطر عفونت توکسوپلاسموز؛ Toxoplasmosis را افزایش میدهد که موجب سقط جنین و ایجاد نقصهای مادرزادی خواهد شد.
تماس نداشتن با مواد شیمیایی
تماس و استنشاق مواد شیمیایی میتواند اثرهای منفی روی سلامت جنین یا مادر داشته باشد. بهتر است در دوران بارداری از هر گونه تماس با مواد شیمیایی خطرناک پرهیز کنید. اگر از شویندهها و مواد ضدعفونیکننده استفاده میکنید بهتر است حتماً از دستکش و ماسک استفاده کنید. برخی از مواد شیمیایی خطرناک که باید از آنها پرهیز کنید شامل موارد زیر است:
سموم گیاهی و حشرهکشها: آفتکشها و سمها شامل سموم حشرهکش، نابودکنندۀ آفت گیاهان و نابودکنندۀ قارچها است که بسته به نوع مادۀ شیمیایی، مداومت، شدت تماس و سن جنین میتواند تأثیرهای متنوعی بر جنین داشته باشد. به طور کلی بهتر است از تماس با تمام انواع آن خودداری کنید. اسپریهای پشه و سوسک یا حشرهکشهای قرصی در صورت تماس مستمر و استفاده مداوم میتواند مشکلساز باشد. همچنین شستوشوی نامناسب سبزی و میوهها میتواند باعث مسمومیت شود.
تینر و بوی رنگ: بوی رنگ و بخار تینر میتواند باعث ایجاد مشکلاتی در جنین و مادر شود. اگر در ماههایی آخر بارداری هستید و قصد دارید اتاق نوزاد را رنگ کنید بهتر است تمام مدت نقاشی و همینطور بعد از زمانی که بوی رنگ در اتاق است خارج از خانه باشید. استفاده از رنگهایی بر پایۀ آب و اکریلیک میتواند گزینۀ مناسبتری باشد.
ضدعفونیکننده و شویندههای خانگی: برخی از مواد شویندۀ خانگی مثل سفیدکنندهها یا محلولها و اسپریهای ضدعفونیکنندۀ سرویسهای بهداشتی برای سلامت مادر و جنین خطرناک است. از تماس با آنها یا استنشاق بخارهای ناشی از آن دوری و در صورت لزوم از ماسک و دستکش استفاده کنید.
سایر فعالیتها و موارد خطرناک
بهتر است سعی کنید از موارد زیر در دوران بارداری پرهیز کنید:
مصرف خودسرانۀ دارو: داروهایی که در زمان باردار نبودن برای شما بیخطر است، در زمان بارداری میتواند تأثیرهای مخربی بر جنین داشته باشد. حتی اگر در فکر باردار شدن هستید، باید پیش از آن در مورد داروهایی که مصرف میکنید با پزشکتان صحبت کنید. پزشک به شما توصیه میکند که در طول هشت هفتۀ اول بارداری که قلب، ریهها و مغز کودک شکل میگیرند، هیچ نوع دارویی را با تشخیص خودتان مصرف نکنید؛ این داروها شامل داروهایی مانند آسپرین و سایر داروهای بدوننسخه یا OTC میشود.
استرس زیاد: فشار روانی زیاد ناشی از فعالیتهای کاری یا سایر مسائل ممکن است باعث ایجاد استرس در شما شود. مادران باردار باید تا حد امکان از استرس دوری کنند. استرس میتواند باعث زایمان زودرس شود.
سونا، جکوزی و وان آب داغ: گرم شدن بدن در بارداری میتواند برای جنین بسیار خطرناک باشد. برای همین بهتر است در دوران بارداری از مواردی که باعث افزایش دمای بدن شما میشود، پرهیز کنید. استفاده از سونا، جکوزی یا وان آب داغ از مواردی است که در دوران بارداری ممنوع است.
با دوستانتان به اشتراک بگذارید
آزمایش خون یک آزمایش معمول و روتین است که توسط پزشک شما به عنوان بخشی از مراقبتهای دوران بارداری درخواست داده میشود. آزمایشهای خون در دوران بارداری برای انجام غربالگری نیز درخواست خواهد شد. در این مطلب میتوانید با دلایل و چگونگی انجام آزمایش خون در دوران بارداری آشنا شوید.
پزشک معمولاً در اولین جلسۀ معاینات دوران بارداری برای شما یک آزمایش خون کامل درخواست خواهد داد. برای انجام این آزمایش خون، آزمایشگاه معمولاً نمونۀ کوچکی از خون شما را از سیاهرگ ساعد میگیرد و سپس نمونه خون برای تجزیه و تحلیل ارسال خواهد شد. از آنجا که پزشک آزمایش قند خون ناشتا را برای شما تجویز کرده است، باید ناشتا برای انجام آزمایش خون مراجعه کنید، اگرچه بهتر است برای اطمینان از پزشک خود سؤال کنید. درصورتیکه باید به صورت ناشتا برای آزمایش خون مراجعه کنید، لازم است حداقل هشت ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورده باشید. در برخی از آزمایشهای خون که جهت اندازهگیری قند خون انجام میشود، ممکن است نیاز باشد که شما محلولی حاوی میزان مشخصی گلوکز را بنوشید و مجدداً طی چند ساعت آتی از شما نمونه خون گرفته خواهد شد. در این شرایط زمان بیشتری را باید در آزمایشگاه باقی بمانید و تعداد دفعات بیشتری از شما خون گرفته خواهد شد. اگرچه ممکن است دادن نمونه خون کمی ناخوشایند باشد، اما این آزمایش هیچ خطری برای مادر و جنین در حال رشد ندارد و جواب آن میتواند به پزشک برای تشخیص زودهنگام و پیشگیری از سایر عوارض احتمالی کمک کند.
آزمایشهای معمول بارداری
برخی از آزمایشهایی که در دوران بارداری انجام میشود به شرح زیر است:
شمارش کامل سلولهای خونی یا CBC برای بررسی سطح هموگلوبین، کمخونی و همچنین عفونتهای احتمالی
گروه خونی
عامل Rh
قند خون
HBsAg برای بررسی آنتیژنهای هپاتیت B
تعیین سطح TSH برای بررسی عملکرد تیروئید
در آزمایش خون، شاید پزشک تقاضای بررسی برای میزان ایمنی شما نسبت به سرخجه و آبلهمرغان را بدهد. اگر در معرض رفتار پرخطر جنسی بودهاید، آزمایشهایی برای بررسی عفونتهای آمیزشی مانند HIV نیز برای شما تجویز میشود. همچنین پزشک ممکن است تقاضای بررسی احتمال آلودگی به توکسوپلاسموز را تجویز کند. در هفتههای آخر بارداری نیز ممکن است تست چالش گلوکز برای بررسی دیابت بارداری انجام شود و در هفتههای ۱۵ تا ۲۰ بارداری ممکن است آزمایش خون نشانگرهای چهارگانه به عنوان بخشی از آزمایشهای غربالگری نیز انجام شود، اگرچه معمولاً پزشک این آزمایش را تا پیش از هفتۀ ۱۷ درخواست خواهد کرد.
نتایج بررسی آزمایش خون
برخی از مواردی که پزشک در آزمایش خون شما بررسی خواهد کرد، در زیر آمده است:
گروه خون: یکی از مهمترین آزمایشاتی که روی خون مادر انجام می شود، تعیین گروه خون است. از آنجا که ممکن است در پروسۀ بارداری یا حین زایمان دچار مشکل شود و نیازمند تزریق خون باشد، تعیین گروه خون مادر در اولین ملاقات ضروری است.
عامل Rh: آزمایش خون نشان خواهد داد که شما Rh مثبت هستید یا منفی. اگر شما آنتیژن Rh را در خون خود نداشته باشید، Rh منفی هستید و اگر آن را داشته باشید، Rh مثبت هستید. دلیل اهمیت چنین آزمایشی این است که اگر در خون مادر عامل Rh وجود نداشته باشد ولی در خون جنین عامل Rh وجود داشته باشد، احتمال اختلال خونی مادر و جنین وجود خواهد داشت. پزشک با اطلاع از این موضوع میتواند برای جلوگیری از بروز این مشکل اقداماتی را انجام دهد.
سطح قند خون: آزمایش خون برای اندازهگیری توانایی بدن در سوختوساز قند و برای غربالگری دیابت بارداری مورد استفاده قرار میگیرد. اگر سطح قند خون ناشتا در سه ماهۀ اول بارداری بین ۱۳۰ تا ۱۴۰ میلیگرم در دسیلیتر باشد، پزشک شما درخواست انجام تست چالش گلوکز را خواهد داد. برای افرادی که در غربالگری سه ماهۀ اول بارداری سالم تشخیص داده شده بودند، در هفتههای ۲۴ تا ۲۸ بارداری، آزمون تحمل ۷۵ گرم گلوکز یک مرحلهای درخواست میشود که تفسیر آن به عهدۀ پزشک است.
سطح هموگلوبین: آزمایش خون، سطح هموگلوبین که انتقالدهندۀ اکسیژن در گلبولهای قرمز است را اندازه میگیرد. میزان طبیعی هموگلوبین بین ۱۲ تا ۱۴ گرم است. اگر سطح هموگلوبین شما به کمتر از ۱۱ گرم کاهش یابد، پزشک برای درمان کمخونی اقدام خواهد کرد.
سطح آهن: در صورت نیاز، ممکن است پزشک آزمایشهای تکمیلی مانند تعیین سطح سرمی آهن خون یا فریتین را برای تشخیص فقر آهن شما تجویز کند. حتی اگر سطح آهن خون شما پایین باشد، به این معنا نیست که شما دچار کمخونی هستید، بلکه به این معناست که شما بیشتر در معرض ابتلا به کمخونی هستید. اگر سطح آهن خون شما پایین باشد، ممکن است پزشک برای شما قرص آهن یا آمپول آن را تجویز کند.
بیماریهای آمیزشی: آزمایش خون، یک تست تشخیصی برای شناسایی بیماریهای آمیزشی نظیر سیفلیس، هپاتیت B یا HIV است. این آزمایشها معمول و روتین است و برای همۀ زنان باردار درخواست میشود.
ایمنی در برابر سرخجه: تعیین آنتی بادی سرخجه به معنی این است که مادر در گذشته به سرخجه مبتلا شده است و در نتیجه امکان ابتلای او در بارداری وجود ندارد. اگر خانم بارداری قبلاً به سرخجه مبتلا نشده باشد و در سه ماه اول دوران بارداری مبتلا شود، ویروس سرخجه روی جنین او اثر میگذارد و باعث ابتلای نوزاد به سرخجۀ مادرزادی و عوارض آن خواهد شد.
ایمنی در برابر آبلهمرغان: اگر در دوران کودکی خود آبلهمرغان گرفتهاید یا واکسن آن را نیز تزریق کردهاید، مطمئن باشید که جنین شما از این ویروس در امان است. این آزمایش تعیین میکند که آیا شما قبلاً آبلهمرغان گرفتهاید یا واکسن آن را زدهاید یا در برابر آن مصون نیستید. ابتلای مادر به بیماری آبلهمرغان در دوران بارداری سلامت نوزاد را به شدت به مخاطره میاندازد.
توکسوپلاسموز: توکسوپلاسموز برای شما خطری نخواهد داشت، اما ممکن است از جفت عبور کند و باعث آسیب دیدن جنین شود. به همین دلیل، برای پیشگیری از عوارض آن در بارداری، تشخیص دقیق آن در زنان مبتلا به عفونت توکسوپلاسموز اهمیت بسیاری دارد و نتایج آزمایش خون ابتلا به این عارضه را تعیین میکند.
آزمایشهای تیروئید: انجام تستهای تیروئید در زمان بارداری ضروری است، زیرا بارداری منجر به تغییرات فیزیولوژیک و هورمونی میشود که بر عملکرد تیروئید تأثیر میگذارد. به همین دلیل، تفسیر نتایج آزمایش تیروئید یک خانم باردار باید با دقت انجام شود.